Böylesi Başka Yerde Yok! Siirt’te 895 Yıllık Bu Camide Tam 5 Mihrap Var!

Siirt’te 1129 yılında inşa edilen tarihi Ulu Cami, sahip olduğu beş mihraplı yapısıyla dikkat çekiyor. Caminin ön tarafında üç büyük mihrap, arka tarafında ise iki küçük mihrap bulunuyor. Tarihi kaynaklara göre, ön taraftaki büyük mihraplar namaz kılınması için kullanılırken, sağ ve sol mihraplarda dersler verildiği belirtiliyor. Arkadaki küçük mihrapların ise çocukların camiye alışması için özel olarak tasarlandığı ifade ediliyor.

Tarih Boyunca Genişletildi ve Restore Edildi Cami, Irak Selçuklu Hükümdarı Mugīsüddin Mahmûd b. Muhammed Tapar tarafından 1129’da inşa edildi. Daha sonra, 1260 yılında atabeglerden Mücâhid İshak tarafından genişletilerek yanına bir medrese eklenip külliye haline getirildi. Osmanlı döneminde ise doğu kanadındaki medrese hücreleri kaldırılarak yerine iki nefli bir mescit yapıldı ve 1905’te bir saat kulesi eklendi. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1957-1980 yılları arasında gerçekleştirilen onarımlar, caminin ilk yapısından kalan kubbeleri taşıyan orta ayaklar ve minaresinin korunmasını sağladı. Ancak, zamanla doğuya doğru eğilen minarenin 1974-1975 yıllarında sökülerek yeniden inşa edildiği, yakın dönemde ise tekrar esaslı bir restorasyon geçirdiği biliniyor. Büyük Selçuklu Mimarisi İzleri Taşıyor Kaynaklara göre, ilk inşa edildiğinde mihrap önü kubbeli bir yapı olan cami, Büyük Selçuklu mimarisinin izlerini taşıyor. Daha sonra, mihrap önü kubbesinin iki yanına eklenen yeni kubbeler ve beşik tonozlu neflerle genişletilen yapı, zamanla transeptli enine gelişmiş bir cami haline getirildi. Günümüzde, caminin zemini ortalama 3,5 metre aşağıda kaldığı için etrafı avlu duvarlarıyla çevrilmiş durumda. Avluya kuzeyden geniş bir merdivenle inilirken, caminin giriş kısmında hafif dışa taşan basık kemerli bir kapı bulunuyor. Kapının yer aldığı eyvan, mihraba dik uzanan bir tasarıma sahip. Caminin iç mekânı, iki yanda yer alan neflerle birlikte beşik tonozlarla örtülmüş durumda ve pencerelerden ışık alarak aydınlatılıyor. Sanat Harikası Mihrap ve Minber Ulu Cami’de bulunan mihraplar, geometrik desenler ve alçı süslemelerle bezenmiş durumda. 1962’de inşa edilen alçı mihraplar, önlerindeki yuvarlak sütunlar ve kemerleriyle dikkat çekerken, orijinal mihrapların da mozaik çinilerle süslendiği tahmin ediliyor. Caminin en dikkat çeken eserlerinden biri de Ankara Etnografya Müzesi’nde sergilenen ahşap minberi. 1214-15 yıllarında sekiz sanatçı tarafından yapılan ve kündekârî tekniği kullanılan bu minber, beşgen ve beş köşeli yıldız çerçeveli bitkisel süslemeleriyle dönemin sanat anlayışını yansıtıyor. Minarenin Restore Edilişi Tarihi kaynaklara göre, caminin kuzeydoğu köşesine bitişik olan minare, zamanla camiden uzak bir konumda kaldı. 1975 restorasyonunda dış kısmı muhafaza edilerek iç kısmı betonla yeniden inşa edilen minare, yakın zamanda gerçekleştirilen çalışmalarda tekrar restore edildi. Minarenin tuğla kaplamaları sökülüp düzenlenerek yeniden yerleştirildi ve sırlı tuğlalı motiflerde eksik kalan bölümler tamamlandı. Kaide kısmı yüksek tutulan minare, kısa bir pabuçtan sonra silindir biçiminde yukarı doğru daralan bir gövdeye sahip. Fîrûze sırlı tuğlalarla işlenmiş zikzak ve eşkenar dörtgen motifleri, madalyon şeklinde kesilmiş yıldız desenleri ve kûfî yazı kuşaklarıyla süslenmiş durumda. Siirt’in Kültürel Mirası Siirt Ulu Cami, tarihi boyunca geçirdiği restorasyonlara rağmen özgün mimari yapısını koruyarak günümüze ulaşan önemli bir eser olarak dikkat çekiyor. Özellikle beş mihraplı yapısı ve Büyük Selçuklu mimarisinin izlerini taşıyan detaylarıyla, ziyaretçilerin ilgisini çeken cami, Siirt’in en önemli tarihi yapılarından biri olmaya devam ediyor.   (Ahmet Şinasi KILIÇASLAN)