Evliya Çelebi’nin Kaleminden Siirt

Evliya Çelebi’nin anlatımında Siirt’in havası, suyu ve doğal güzellikleri sıkça övülür. Bölgenin dağlık yapısı, tarım olanakları ve halkın misafirperverliği, Çelebi’nin dikkatini çeken önemli detaylar arasındadır. Halkın geleneksel yaşam tarzı ve kullandıkları araç-gereçler, o dönemin sosyal dokusunu anlamak açısından eşsiz bilgiler sunar.

Siirt mutfağının vazgeçilmez lezzeti olan büryan kebabı, Evliya Çelebi’nin eserinde “Bitlis Büryanı” olarak anılmıştır. Bunun nedeni, o dönemde Siirt’in Bitlis’e bağlı bir sancak olmasıdır. Ancak daha sonra yapılan araştırmalar ve Türk Standartları Enstitüsü tarafından verilen tescil, büryanın Siirt’e özgü bir yemek olduğunu resmen ortaya koymuştur.

Evliya Çelebi’nin aktardığına göre, 4. Murat’a çıktığı bir sefer sırasında Siirt’te büryan kebabı ikram edilmiştir. O dönemde büryan, kekik ve meşe dallarıyla beslenen teke etinden yapılırdı ve bu özellikleriyle hem Osmanlı saray mutfağına girmiş hem de yerel halkın sofrasında özel bir yere sahip olmuştur. Ancak günümüzde doğal beslenen hayvanların bulunmasının zorlaşması, büryanın geleneksel lezzetini kaybetmesine neden olmuştur.

Veysel Karani Türbesi’nin Hikâyesi

Evliya Çelebi, Siirt halkını Veysel Karani Türbesi'ni ziyaret ederken gördüğünde dikkat çekici bir tespitte bulunmuştur. Türbede yatan kişinin aslında Veysel Karani değil, Üveys adında başka bir evliya olduğunu belirtmiştir. Veysel Karani’nin hayatı boyunca Yemen’den ayrılmadığını vurgulayan Çelebi, bu bilgiyle türbeyle ilgili halk arasında yanlış bilinen bir inancı düzeltmiştir. Bu anlatım, hem türbenin manevi önemine hem de dönemin inanç pratiklerine ışık tutar.

Siirt’in Kültürel ve Tarihi Mirası

Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi, Siirt’in Osmanlı dönemindeki önemini ve zengin kültürel yapısını anlamak için bir rehber niteliğindedir. Şehir, Veysel Karani Türbesi’nden büryan kebabına kadar pek çok değerle tarihini yaşatmaya devam etmektedir. Günümüzde Siirt’i ziyaret edenler için bu miras, şehri deneyimlemenin en önemli unsurlarını oluşturmaktadır.

Siirt, Evliya Çelebi’nin kaleminden geçmişin izlerini bugüne taşıyan bir tarih ve kültür mozaiği olarak karşımıza çıkıyor.

(Ahmet Şinasi KILIÇASLAN)