Siirt'in 800 Yıllık Selçuklu Tanığı Asırlara Meydan Okuyor

Baykan ilçe merkezinin yaklaşık 4 kilometre kuzeydoğusunda, Bitlis-Baykan karayolunun hemen kenarında bulunan bu tarihi yapı, döneminin ileri mühendislik anlayışını bugüne taşıyor. Yapılan harç analizleriyle kesin olarak Selçuklu dönemine ait olduğu tespit edilen köprü, 74.50 metre uzunluğa ve 4.50 metre genişliğe sahip. Doğu-batı yönünde uzanan ve altı gözlü olarak inşa edilen Çarpıran I. Köprüsü, tek yöne eğimli köprüler grubunda değerlendiriliyor.

Mühendislik ve Estetiğin Buluşması

Köprünün inşasında kullanılan iki farklı renkteki kesme taşlar, yapıya sadece estetik bir görünüm kazandırmakla kalmıyor, aynı zamanda Selçuklu mimarisinin karakteristik zarafetini de gözler önüne seriyor. Dikdörtgen kesitli payelerle sağlam bir temele oturtulan yapının bazı ayakları, yüzyıllar boyunca dayanıklılığını korumasını sağlayan kritik bir detayla, doğrudan dere yatağındaki doğal kaya zemin üzerine kurulmuştur.

Selçuklu mühendisliğinin dehası ise, özellikle ikinci ayağın doğu cephesinde yer alan üçgen biçimli selyaran detayında gizlidir. Suyun akışını düzenleyerek köprü ayaklarına binen yükü azaltmak amacıyla tasarlanan bu unsur, dönemin su yönetimi ve yapısal güvenlik konusundaki ileri bilgisine işaret etmektedir.

Tarihi İpek Yolu'nun Can Damarı

Çarpıran I. Köprüsü, yalnızca bir ulaşım yapısı olmanın ötesinde, geçmişte Güneydoğu Anadolu'yu Doğu Anadolu ve İran'a bağlayan hayati ticaret ve askeri güzergâhlar üzerinde kilit bir rol oynamıştır. Bu stratejik konumu sayesinde Orta Çağ'da kervanların güvenli geçişini sağlamış ve bölgenin ekonomik ve kültürel etkileşiminde merkezi bir rol üstlenmiştir.

Restorasyonla Güçlendirildi, Turizme Açıldı

Yıllar içinde doğal etkenler nedeniyle bazı bölümleri zarar görmüş olsa da, köprü 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın desteğiyle kapsamlı bir restorasyon çalışmasıyla güçlendirilmiştir. Yapısal unsurlar korunarak, özgün dokusuna uygun bir onarım gerçekleştirilmiştir. Günümüzde araç trafiğine kapalı tutulan bu tarihi eser, sadece yayaların geçişine izin verecek şekilde korunmakta ve Siirt'in tarih ve kültür turizmi açısından öne çıkan duraklarından biri haline gelmiştir.

Çarpıran I. Köprüsü, taş ve harçtan yapılmış bir geçit olmasının ötesinde; Selçuklu'dan günümüze ulaşan, geçmişle bugünü buluşturan yaşayan bir tarih belgesi olarak ziyaretçilerini ağırlamaya devam ediyor.